روش دستور-ترجمه

روش دستور-ترجمه همانطور که از اسامی شرح دهندگان و طرفداران آن (یوهان زیدین اشتوکر (Seidenstucker)، کارل پلوتز (Plotz)، اچ.اس.اولندورف (H.S.Ollendorf) و یوهان مایدینگر (Johann Meidinger)) برمی آید، محصول دانش پژوهی اندیشمندان آلمانی است که هدف آن طبق نظر یکی از منتقدان سرسخت آن “دانستن همه ی نکات درباره ی یک چیز است و نه یاد گرفتن آن چیز (دبلیو.اچ.سی.روز(W.H.C.Rouse)، نقل شده.

روش دستو-ترجمه را در حقیقت در ابتدا در ایالات متحده تحت عنوان روش پروسی(Prussian Method) می شناختند.(کتابی توسط یک معلم آثار کلاسیک آمریکایی به نام بی.سیرس (B.Sears) در سال ۱۸۴۵ تحت عنوان روش سیسرویی یا روش پروسی آموزش عناصر زبان لاتین منتشر شد (کلی Kelly)،۱۹۶۹)).

ویژگی های اصلی روش دستور

۱- هدف اصلی از مطالعه ی (تدریس و تعلیم) زبان خارجی همانا یادگیری یک زبان جهت خواندن ادبیات آن زبان برای بهره بردن از پژوهش ذهنی و رشد فکری است که از مطالعه ی زبان خارجی حاصل می شود. روش دستور-ترجمه شیوه ای برای مطالعه ی زبان است که ابتدا از طریق تجزیه دقیق قواعد دستوری آن زبان، و سپس به کارگیری این دانش برای ترجمه ی جملات و متون به زبان مقصد و از زبان مقصد، به این امر دست می یابد. بنابراین، این روش یادگیری، زبان را اندکی فراتر از حفظ کردن قواعد دستوری می داند تا آن را برای درک و به کارگیری تکواژشناسی و نحو زبان به کار گیرد.”زبان مادری به عنوان نظام مرجع برای فراگیری زبان دوم محسوب می شود” (استرن Stern)، (ص۴۵۵).

۲- تاکید اصلی بر روی خواندن و نوشتن است و به صحبت کردن یا گوش کردن هیچ توجه نظاممندی نمی شود و یا توجه خیلی اندکی به آن ها می شود.

۳- انتخاب واژگان صرفا بر مبنای متن های مورد استفاده ی خوانداری است، و کلمات از طریق فهرست دو زبانه ی واژگان (=لغت نامه ی دو زبانه)، خواندن فرهنگ لغت، و حفظ کردن تدریس می شود. در یک متن معمول که به “روش دستور-ترجمه” نوشته شده است، اول قواعد دستوری ارائه و سپس در مثال آورده شده اند، همچنین فهرستی از عناصر واژگانی و معادل های ترجمه ای آنها، و تمرین های ترجمه کردن ارائه شده اند.

۴- جمله واحد اصلی آموزش و تمرین زبان است. اکثر درس به ترجمه جملات به زبان مقصد و از زبان مقصد اختصاص داده شده است، و این توجه خاص به جمله است که ویژگی خاص این روش محسوب می شود. رویکردهای قبلی در یادگیری زبان خارجی از دستور زبان به منزله ی کمکی در راستای مطالعه ی متون در زبان خارجی بهره می جستند.

ولی چنین پنداشته شد که این کار برای دانش آموزان مقطع متوسطه بسیار دشوار باشد، و تاکید بر روی جمله در حقیقت تلاشی بود برای تسهیل کردن یادگیری زبان.

۵- در این روش صحت و درستی زبانی مورد تاکید است. از زبان آموزان انتظار می رود که به استانداردهای بالایی در ترجمه دست یابند، چرا که”الویت زیادی به استانداردهای دقیق درستی زبانی داده میشد که علاوه بر دارا بودن ارزش اخلاقی ذاتی، همچنین پیش نیازی برای پشت سر نهادن امتحانات نگارش رسمی متعدد و روزافزون در طول آن سده محسوب می شد”.

۶- قواعد دستوری به صورت قیاسی تدریس می شود، بدین معنا که ابتدا قواعد دستوری ارائه ومورد بررسی قرار میگیرد.

و سپس این قواعد دستوری از طریق تمرینات ترجمه ای مورد تمرین قرار میگیرد. در اکثر متن های متعلق به روش دستور-ترجمه از یک برنامه درسی برای توالی سازی نکات دستوری در سرتاسر متن تبعیت میشد، و تلاش می شد تا دستور زبان به صورتی نظاممند و سازمان یافته تدریس شود.

۷- زبان مادری زبان آموز، زبان مورد استفاده در تدریس است. از زبان مادری برای توضیح  نکات و موارد جدید و همچنین برای مقایسه ی بین زبان خارجی و زبان مادری زبان آموز استفاده می شود.

گذشته و آینده روش دستور-ترجمه

روش دستور-ترجمه طی دهه ی ۱۸۴۰ تا ۱۹۴۰ روش حاکم و غالب بر آموزش زبان خارجی در اروپا بود، و امروزه به شکل اصلاح شده و تعدیل یافته نیز در برخی از نواحی دنیا رواج گسترده ای دارد.

این روش در بهترین حالت، چنانچه هووات (۱۹۸۴) بدان اشاره می نماید، آنچنان که منتقدان آن را به تصویر کشیده اند، الزاما هراس انگیز نیست. بدترین افراط گرایی های این روش از سوی کسانی مطرح شده است که می خواستند نشان بدهند که مطالعه زبان فرانسه و یا زبان آلمانی از نظر دشواری دست کمی از زبان های کلاسیک ندارد. این امر، منجر به نوعی از دوره های درسی روش دستور-ترجمه شد که در اذهان هزاران زبان آموز جز خاطره ای تلخ چیزی برجا نگذاشت، کسانی که فراگیری زبان برایشان به معنای تجربه ی تلخ حفظ کردن فهرست بی شماری از قواعد دستوری و واژگان بی فایده بود و سعی بر این بودند تا ترجمه های عالی و بی نقص از نثرهای متکلف و یا ادبی ارائه دهند. اگرچه اغلب روش دستور-ترجمه باعث سرخوردگی و ناکامی زبان آموزان می شود، ولی فشار زیادی بر معلمان وارد نمی کند.

امروزه هنوز هم در موقعیت هایی که درک متون ادبی از الویت خاصی در یادگیری زبان خارجی برخوردار است و نیاز کمتری به دانش کلامی برای صحبت کردن باشد، از این روش استفاده می شود. کتب و مطالب جدید برای آموزش زبان های خارجی در سطح دانشگاهی، اغلب نمایانگر اصول روش دستور-ترجمه است. این متن ها اغلب حاصل تلاش افرادی هستند که در رشته ی ادبیات تحصیل کرده اند و نه در رشته های آموزش زبان و یا زبان شناسی کاربردی.

در نتیجه، اگرچه میتوان گفت که روش دستور-ترجمه هنوز هم به طور گسترده ای به کار گرفته می شود، ولی دیگر طرفداری ندارد.

این روشی است که بر شالوده ی هیچ نظریه ای استوار نیست. هیچ پیشینه ای وجود ندارد که توجیه یا استدلالی برای این روش باشد، و یا اینکه این روش را به موضوعات مطروحه در زبان شناسی، روان شناسی، و یا نظریه ی تعلیم و تربیت مرتبط سازد.

در اواسط و اواخر قرن نوزدهم، به تدریج مخالفت هایی با روش دستور-ترجمه در کشورهای مختلف اروپایی ابراز شد.

این “جنبش اصلاح طلبانه” چنانچه به این نام بدان اشاره می شد- شالوده هایی برای ایجاد شیوه های جدید آموزش زبان را بنا کرد و اختلاف نظراتی را به وجود آورد که تا امروز هم ادامه دارد.